નવી દિલ્હી: મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી યોજના (મનરેગા) હેઠળ 2022-23માં રોજગારની માંગમાં થોડો ઘટાડો થયા પછી તે ફરી એકવાર વધી ગયો છે. ઓગસ્ટ 2023માં 1.73 કરોડથી વધુ પરિવારોએ આ યોજનાનો લાભ લીધો છે.
ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસે મનરેગા પોર્ટલ પર ઉપલબ્ધ ડેટાને ટાંકીને જણાવ્યું છે કે આ વર્ષે ઓગસ્ટમાં આ યોજનાનો લાભ લેનારા પરિવારોની સંખ્યા ગયા વર્ષના સમાન મહિનામાં 1.37 કરોડની સરખામણીમાં 25.85 ટકા વધુ છે.
કોવિડ રોગચાળા દરમિયાન ઓગસ્ટ 2020માં આ આંકડો 2 કરોડ અને ઓગસ્ટ 2021માં 2.11 કરોડ હતો. જો કે, કોવિડ-19 મહામારી ફાટી નીકળી તે પહેલા તે ખૂબ જ નીચલા સ્તરે હતો. (ઓગસ્ટ 2019માં 1.22 કરોડ)
જો આ યોજના પશ્ચિમ બંગાળમાં ચાલુ રહી હોત તો ઓગસ્ટ 2023 સુધીમાં મનરેગા હેઠળ કામ કરતા પરિવારોનો આંકડો વધારે થઈ શક્યો હોત.
આ પણ વાંચો- હાઈકોર્ટના ન્યાયાધીશોની નિમણૂક અને બદલી સંબંધિત 70 ભલામણો સરકાર પાસે પેન્ડિંગઃ સુપ્રીમ કોર્ટ
તમને જણાવી દઈએ કે કેન્દ્રએ પશ્ચિમ બંગાળને ફંડ આપવાનું બંધ કરી દીધું છે, જેના પરિણામે રાજ્યમાં કોઈ કામ થઈ રહ્યું નથી. આ જ કારણે ઓગસ્ટ 2023માં પશ્ચિમ બંગાળમાં આ યોજનાનો લાભ મેળવતા માત્ર 10 પરિવારો નોંધાયા હતા.
ચાલુ નાણાકીય વર્ષના પ્રથમ પાંચ મહિના દરમિયાન મનરેગા હેઠળ કામ કરવાની માંગ ઊંચી રહી, એપ્રિલમાં લાભ મેળવતા પરિવારોની સંખ્યા 2 કરોડ, મેમાં 2.56 કરોડ, જૂનમાં 3.05 કરોડ અને જુલાઈમાં 2.09 કરોડ રહી હતી.
મનરેગા દરેક ગ્રામીણ પરિવારમાં પુખ્ત વયના લોકોને નાણાકીય વર્ષમાં 100 દિવસની અકુશળ મેન્યુઅલ શ્રમ રોજગારની બાંયધરી આપે છે. કોવિડ -19 રોગચાળાને પગલે તેમના ગામોમાં પાછા ફરેલા ગરીબ અને સ્થળાંતર કામદારો માટે આ યોજના સુરક્ષા કવચ સાબિત થઈ.
જ્યારે 2020-21 માં COVID-19ની રોગચાળો ફાટી નીકળ્યો અને ત્યારબાદ દેશવ્યાપી લોકડાઉન જોવા મળ્યું, ત્યારે યોજનાનો લાભ લેનારા પરિવારોનો વાર્ષિક આંકડો 7.5 કરોડના સર્વકાલીન ઉચ્ચ સ્તરે પહોંચ્યો.
તે પછીના બે વર્ષમાં ઘટીને 2021-22માં 7.25 કરોડ અને 2022-23માં 6.18 કરોડ થઈ ગયું. જો કે, નાણાકીય વર્ષ 2023-24ની શરૂઆતથી તે ફરીથી વધવા લાગ્યો છે.
23 સપ્ટેમ્બર, 2023 સુધીમાં મનરેગાનો લાભ લેનારા પરિવારોની સંચિત સંખ્યા 4.8 કરોડ સુધી પહોંચી ગઈ છે. મનરેગા હેઠળ માંગ વૃદ્ધિનું માસિક વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે એપ્રિલ 2022 માં 1.83 કરોડની સરખામણીએ એપ્રિલ 2023 દરમિયાન લગભગ 11 ટકા વધુ પરિવારોએ (2 કરોડ) યોજનાનો લાભ લીધો હતો.
આ પણ વાંચો-ઈસ્કોનવાળા ગાયોને કતલખાને મોકલે છેઃ મેનકા ગાંધી
આ વર્ષે મે મહિનામાં તે ગયા વર્ષના સમાન મહિના કરતાં 9.47 ટકા વધુ હતું, જૂન 2023માં તે જૂન 2022 કરતાં 11.04 ટકા વધુ હતું અને જુલાઈ 2023માં તે ગયા વર્ષના સમાન મહિના કરતાં 19.38 ટકા વધુ હતું.
ઓગસ્ટ 2023 દરમિયાન મનરેગાનો લાભ મેળવતા પરિવારોની સૌથી વધુ સંખ્યા નોંધનારા ટોચના પાંચ રાજ્યોમાં તમિલનાડુ (54.61 લાખ), ઉત્તર પ્રદેશ (17.61 લાખ), રાજસ્થાન (13.07 લાખ), મધ્યપ્રદેશ (9.67 લાખ) અને કેરળ (9.49 લાખ) છે. હતા.
તામિલનાડુમાં માંગમાં 56.87 ટકાનો ઉછાળો જોવા મળ્યો હતો, જ્યાં ગયા વર્ષે ઓગસ્ટમાં લાભ મેળવનારા પરિવારોની સંખ્યા 34.81 લાખ હતી. ઉત્તર પ્રદેશમાં ગયા વર્ષની સરખામણીમાં આ વર્ષે ઓગસ્ટમાં 0.43 ટકાનો થોડો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો, જ્યારે રાજસ્થાનમાં 70.74 ટકાનો વધારો જોવા મળ્યો હતો.
મનરેગા હેઠળ કામ કરતા પરિવારોની સંખ્યામાં ઘટાડો જોવા મળતા મુખ્ય રાજ્યોમાંનું એક બિહાર છે, જ્યાં ઓગસ્ટ 2023માં સંખ્યા 43.72 ટકા ઘટીને 4.03 લાખ થઈ ગઈ છે જે એક વર્ષ અગાઉના સમાન મહિનામાં 7.17 લાખ હતી.
આ પણ વાંચો-મણિપુરમાં ફરી સ્થિતિ વણસી, સમગ્ર રાજ્યને અશાંત વિસ્તાર જાહેર કર્યો, ઈન્ટરનેટ સેવા બંધ
