નવી દિલ્હી: ન્યૂયોર્કમાં અમેરિકન થિંક ટેન્ક કાઉન્સિલ ઓન ફોરેન રિલેશન્સના એક કાર્યક્રમ દરમિયાન કેન્દ્રીય વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે મંગળવારે (26 સપ્ટેમ્બર) કહ્યું કે ભારત સરકારે કેનેડાને કહ્યું છે કે હરદીપ સિંહ નિજ્જરની હત્યા જેવા કૃત્યોમાં સામેલ થવું ‘ભારત સરકારની નીતિ નથી’.
આ કાર્યક્રમનું સંચાલન ભારતમાં અમેરિકાના ભૂતપૂર્વ રાજદૂત કેનેથ જસ્ટર દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.
જયશંકરે કહ્યું, ‘અમે કેનેડાને કહ્યું છે કે આ ભારત સરકારની નીતિ નથી.’ તેમણે કહ્યું કે ભારતે એમ પણ કહ્યું હતું કે જો કેનેડા કોઈ ચોક્કસ માહિતી આપે છે તો તે ‘વિચાર કરવા તૈયાર છે’.
આ પહેલા કેનેડાના વડાપ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોએ કહ્યું હતું કે ભારતને તમામ જરૂરી માહિતી અને દસ્તાવેજો આપવામાં આવ્યા છે.
જયશંકરને પાછળથી ન્યુયોર્ક મેગેઝીનના પત્રકાર દ્વારા પૂછવામાં આવ્યું કે ઈન્ટરસેપ્ટેડ કોમ્યુનિકેશન્સમાં શું તેમને કેનેડાની સરકાર દ્વારા આ બાબતે પુરાવા આપવામાં આવ્યા હતા, (જે કેનેડાએ કહ્યું હતું કે આ બાબતને ભારત સરકાર સાથે જોડશે).
આના પર જયશંકરે પૂછ્યું, ‘શું તમે કહો છો કે કેનેડાએ અમને દસ્તાવેજો આપ્યા છે?’ જેના જવાબમાં પત્રકારે જવાબ આપ્યો, ‘હાં હું પૂછું છું’ અને ફરીથી પૂછી રહ્યો છું કે શું ભારત પાસે ઇન્ટરસેપ્ટેડ ડિપ્લોમેટિક કોમ્યુનિકેશન્સ અંગે કોઈ દસ્તાવેજો છે. જયશંકરે જવાબ આપ્યો, ‘મેં કહ્યું છે કે જો કોઈ અમને ચોક્કસ કે સંબંધિત માહિતી આપે તો અમે તેની તપાસ કરવા તૈયાર છીએ.’
ભારતને ઇન્ટરસેપ્ટેડ કોમ્યુનિકેશન્સ અંગે પુરાવા મળ્યા છે કે કેમ તે પ્રશ્ન ફરીથી પૂછવામાં આવ્યો, જેના જવાબમાં જયશંકરે કહ્યું, ‘જો મને તે મળ્યું હોત, તો શું હું તેને જોતો ન હોત?’
કેન્દ્રીય વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરને ફરીથી ‘હા’ અથવા ‘ના’માં જવાબ આપવા માટે કહેવામાં આવ્યું કે શું ભારતને આવા દસ્તાવેજો મળ્યા છે, તે દરમિયાન ભારતમાં યુએસના ભૂતપૂર્વ રાજદૂત કેનેથ જસ્ટરે દરમિયાનગીરી કરી, જેઓ આ કાર્યક્રમનું સંચાલન કરી રહ્યા હતા. આ પછી જયશંકરે એ જ પત્રકારના બીજા સવાલનો જવાબ આપવાનો ઈન્કાર કરી દીધો.
જયશંકરે નિજ્જરની હત્યા અંગે ફાઇવ આઇઝ વચ્ચે કથિત રીતે શેર કરવામાં આવેલી માહિતી તેમજ એફબીઆઇ આધારિત ધમકીની ધારણાઓ અંગેના એક અલગ પ્રશ્નનો જવાબ આપવાનો પણ ઇનકાર કર્યો હતો.
તેમ-ણે કહ્યું, ‘હું ફાઈવ આઈઝનો ભાગ નથી, હું ચોક્કસપણે એફબીઆઈનો ભાગ નથી, તેથી મને લાગે છે કે તમે ખોટા વ્યક્તિને પૂછી રહ્યાં છો.’
ધ ફાઇવ આઇઝ એ ઓસ્ટ્રેલિયા, કેનેડા, ન્યુઝીલેન્ડ, યુનાઇટેડ કિંગડમ (યુકે) અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (યુએસએ) નો સમાવેશ કરતું ગુપ્તચર જોડાણ છે.
પહેલા કેનેડાના આરોપો વિશે વાત કરતા જયશંકરે આરોપ લગાવ્યો કે ‘મહત્વપૂર્ણ સંદર્ભ’ એ છે કે કેનેડામાં અલગતાવાદી પ્રવૃત્તિ માટે ‘ખૂબ જ અનુમતિજનક’ વાતાવરણ છે. તેમણે કહ્યું કે કેનેડાએ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં મોટી સંખ્યામાં ‘અલગતાવાદી દળો સંબંધિત સંગઠિત ગુનાઓ’ જોયા છે.
તેમણે કહ્યું, ‘હકીકતમાં અમે કેનેડિયનોને આ અંગે પગલાં લેવા માટે વારંવાર કહ્યું છે. અમે તેમને સંગઠિત અપરાધ વિશે ઘણી માહિતી આપી છે જે કેનેડાથી ચાલે છે. આ સાથે જ મોટી સંખ્યામાં પ્રત્યાર્પણની અરજીઓ પણ કરવામાં આવી છે.
આ પહેલીવાર છે જ્યારે કેન્દ્રીય વિદેશ મંત્રી જયશંકરે તેમની અમેરિકા મુલાકાત દરમિયાન કેનેડાના મુદ્દા પર સીધી ચર્ચા કરી છે. યુએન જનરલ એસેમ્બલીમાં બોલતા, તેમણે કેનેડાનું નામ લીધું ન હતું, પરંતુ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે ‘રાજકીય અનુકૂળતા’ અનુસાર આતંકવાદ અને ઉગ્રવાદ સામે લડી શકાય નહીં.
આ પણ વાંચો- પાટણ: ગ્રામજનોએ દલિત વ્યક્તિ પાસેથી રાશન ન લેતા કલેક્ટરે રેશનકાર્ડ કરી આપ્યા ટ્રાન્સફર
તે જાણીતું છે કે કેનેડાના વડા પ્રધાન જસ્ટિન ટ્રુડોએ 18 સપ્ટેમ્બરના રોજ કેનેડિયન સંસદ (હાઉસ ઓફ કોમન્સ)માં એક સનસનાટીભર્યા નિવેદનમાં દાવો કર્યો હતો કે તેમના દેશની સુરક્ષા એજન્સીઓ પાસે ‘વિશ્વસનીય’ ગુપ્ત માહિતી છે કે જૂન 2023માં બ્રિટિશ કોલંબિયામાં ખાલિસ્તાન ઉભરી આવશે. સમર્થક નેતા હરદીપ સિંહ નિજ્જરની હત્યા પાછળ સરકારનો હાથ હતો.
તેણે કહ્યું હતું કે તેણે આ મુદ્દો ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સાથે ‘સ્પષ્ટ રીતે’ ઉઠાવ્યો હતો.
46 વર્ષિય નિજ્જર ખાલિસ્તાન તરફી સંગઠન ખાલિસ્તાન ટાઈગર ફોર્સ અને શીખ્સ ફોર જસ્ટિસ (SFJ) ની કેનેડિયન શાખાના વડા હતા, ભારતમાં વોન્ટેડ હતા અને આ વર્ષે 19 જૂને બ્રિટિશ કોલંબિયાના સરેમાં ગુરુદ્વારાની બહાર અજાણ્યા હુમલાખોરો દ્વારા ગોળી મારીને હત્યા કરવામાં આવી હતી. .
જો કે ભારતે કેનેડાના વડાપ્રધાનના આરોપોને નકારી કાઢ્યા હતા. તેમજ બંને દેશોએ પોતાના રાજદ્વારીઓને હાંકી કાઢ્યા હતા.
21 સપ્ટેમ્બરના રોજ ટ્રુડોએ પુનરોચ્ચાર કર્યો હતો કે તેમના દેશની સુરક્ષા એજન્સીઓ કેનેડિયન નાગરિક (નિજ્જર)ની હત્યામાં ભારત સરકારના એજન્ટો સંડોવાયેલા હોવાનું માનવા માટે ‘વિશ્વસનીય’ કારણો છે.
લોકશાહીનો અભાવ
જ્યારે એક પત્રકારે પૂછ્યું કે શું ભારત વિવિધ આંતરરાષ્ટ્રીય અહેવાલો અનુસાર દેશમાં ‘લોકશાહી પરિસ્થિતિઓના અભાવ’ની ધારણાઓ વિશે ચિંતિત છે, ત્યારે જયશંકરે કહ્યું કે આવા અહેવાલો હકીકતમાં ‘અયોગ્યતાઓથી ભરેલા’ છે.
જો કે, આ આવા દાવાઓને નકારવાના ભારત સરકારના અગાઉના વલણને અનુરૂપ છે.
જયશંકરે પ્રશ્ન પૂછનાર વિદેશી બાબતોના પત્રકારને કહ્યું, ‘ત્યાં એક વૈચારિક એજન્ડા છે. મને ખબર નથી કે શા માટે તે સમજવું મુશ્કેલ છે.
ભારત-રશિયા અને ભારત-ચીન સંબંધો પર શું કહેવું છે
તે જ વાતચીતમાં જયશંકરે કહ્યું કે ભારત-રશિયા સંબંધો ખૂબ જ સ્થિર છે અને બંને દેશોએ તે સુનિશ્ચિત કરવાના પ્રયાસો કર્યા છે.
ધ હિંદુના એક અહેવાલ અનુસાર, તેમણે કહ્યું કે છેલ્લા 70 વર્ષોમાં યુએસ-રશિયા, રશિયા-ચીન અને યુરોપ-રશિયાના સંબંધોમાં સારો અને ખરાબ સમય રહ્યો છે, પરંતુ રશિયા સાથે ભારતના સંબંધો ‘ખૂબ જ સ્થિર’ રહ્યા છે. .
જયશંકરે વધુમાં કહ્યું કે એશિયામાં સ્થિત વૈશ્વિક શક્તિઓ તરીકે ભારત અને રશિયા સાથે રહેવાનું મહત્વ સમજે છે. ‘અને તેથી આ સંબંધ આ રીતે ચાલતો રહે તે માટે અમે ખૂબ કાળજી રાખીએ છીએ.’
આ પણ વાંચો-ડબ્બા ટ્રેડિંગનો કિંગ સેધાજીની ગાડી લઈને ફરતો જોવા મળ્યો એક પોલીસ વહીવટદાર
જયશંકર એ પ્રશ્નનો જવાબ આપી રહ્યા હતા કે શું રશિયાની ચીન સાથેની નિકટતા ભારત-રશિયા સંબંધોને અસર કરી શકે છે.
તેમણે વધુમાં કહ્યું કે, યુક્રેનની સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને રશિયા એશિયામાં સંબંધો બનાવવા પર વધુ ધ્યાન આપી રહ્યું છે. તેમણે કહ્યું- “હું વાસ્તવમાં આગાહી કરીશ કે રશિયા વૈકલ્પિક સંબંધો બનાવવા માટે ખૂબ જ મજબૂત પ્રયાસો કરશે, જેમાંથી મોટાભાગના એશિયામાં હશે,”.
ચીન સાથેના ભારતના સંબંધો અંગે જયશંકરે કહ્યું કે બંને દેશો અલગ-અલગ તબક્કામાંથી પસાર થયા છે અને તે ક્યારેય આસાન નહોતું.
ન્યૂઝ એજન્સી ANI અનુસાર, તેમણે કહ્યું, ‘હું 2009માં વૈશ્વિક નાણાકીય કટોકટી પછી 2013 સુધી ચીનનો રાજદૂત હતો. મેં ત્યાં સત્તા પરિવર્તન જોયું અને પછી હું અમેરિકા આવ્યો. તે ક્યારેય સરળ સંબંધ રહ્યો નથી. આમાં હંમેશા સમસ્યાઓ રહી છે.
તેમણે કહ્યું કે સંઘર્ષનો ઈતિહાસ હોવા છતાં 1975 પછી સરહદ પર કોઈપણ સૈન્ય કાર્યવાહી અથવા યુદ્ધમાં કોઈ જાનહાનિ થઈ નથી. તેમના કહેવા પ્રમાણે, ‘1962માં યુદ્ધ થયું હતું ત્યારપછી સૈન્ય ઘટનાઓ બની હતી, પરંતુ 1975 પછી સરહદ પર ક્યારેય કોઈ ઘાતક સૈન્ય ઘટના કે યુદ્ધ નથી થયું.’
1975 થી ‘કોઈ લડાઇ મૃત્યુ’ નથી હોવાનો દાવો કરતા જયશંકરે ગલવાન ખીણમાં 2020ની અથડામણનો સંદર્ભ આપ્યો ન હતો જેમાં ઓછામાં ઓછા 20 ભારતીય સૈનિકો માર્યા ગયા હતા.
જોકે, તેમણે કહ્યું કે વાસ્તવિક નિયંત્રણ રેખા (એલએસી) તરફ ચીની સૈનિકોની આગેકૂચને પગલે ગલવાનની ઘટના પછી બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધો ‘અસામાન્ય પરિસ્થિતિ’માં છે, એમ ટાઇમ્સ ઑફ ઇન્ડિયાના અહેવાલમાં જણાવાયું છે.
જયશંકરના મતે વિવિધ મુદ્દાઓ પર ચીન દ્વારા આપવામાં આવેલ ખુલાસો તાર્કિક નથી. ત્યારથી અમે અલગ થવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ. અમને આંશિક સફળતા મળી છે.
આ પણ વાંચો-શું ગરીબ નાગરિકોએ, જજ, સરકારી વકીલ, IPS અધિકારીનો ત્રાસ-અન્યાય જ સહન કરવાનો?
